Giải pháp để phát triển ngành rau quả Việt Nam

Những nét đặc trưng của một nước nhiệt đới với nhiều loại rau quả, trái cây đặc sản thơm ngon, bổ dưỡng và đặc biệt là Việt Nam có diện tích canh tác rau quả lớn, khoảng 1.500.000ha. Với tiềm năng như vậy, nước ta phải là quốc gia phát triển mạnh về chế biến và xuất khẩu rau quả, trái cây, nhưng ngược lại đây lại là ngành có tỉ trọng xuất khẩu thấp…

Chất lượng không đồng đều Trái cây muốn cạnh tranh tốt trên thị trường thế giới phải có chất lượng cao, nhưng hiện nay diện tích trồng quá nhỏ và không đồng đều về chất lượng. Muốn khắc phục điểm yếu này, các nhà vườn cần có sự hợp tác để sản xuất lớn theo nhóm, HTX, theo hướng diện tích đất của ai thì vẫn làm, nhưng cùng trồng một loại cây và theo cùng một quy trình để có sản lượng trái cây lớn, đồng đều và cùng mang một thương hiệu. Đó là quy luật hiện nay trong điều kiện cạnh tranh gay gắt, bởi vì nếu không có thương hiệu thì giá bán rất rẻ. Đây là mô hình sản xuất mà Đài Loan, Nhật Bản đã áp dụng đối với các hộ có diện tích trồng nhỏ.

Để định hướng phát triển các mô hình canh tác rau quả theo hướng an toàn, chất lượng, các địa phương đã triển khai, hỗ trợ nông dân các nhóm, HTX áp dụng chứng nhận VietGap, Global GAP. Tuy nhiên, khó khăn hiện nay của các nhóm, HTX là chi phí chứng nhận và tái chứng nhận cho các mô hình do Nhà nước hỗ trợ, khi cần tái chứng nhận, nông dân không có kinh phí. Giá trị xuất khẩu thấp Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN & PTNT), rau quả Việt Nam đã có mặt tại 50 quốc gia trên thế giới trong đó chủ yếu là Trung Quốc, Nhật Bản, Hoa Kỳ, Hà Lan, CHLB Nga, Đài Loan, Đức, Pháp, Anh, Urkaina, Úc, Canada, Hàn Quốc, Singapore, Thái Lan…

Tuy nhiên số lượng và giá trị vẫn còn rất hạn chế. Năm 2009, kim ngạch xuất khẩu rau quả cả nước đạt khoảng 440 triệu USD, đạt 2,8% so với tổng kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành nông nghiệp và chưa tới 1% so với tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Sản phẩm xuất khẩu còn bị khiếu nại về chất lượng, an toàn vệ sinh thực phẩm (về dư lượng thuốc sâu, hàm lượng kim loại nặng, bao bì không đảm bảo) và hầu hết xuất khẩu dưới nhãn mác nước ngoài. Các sản phẩm xuất khẩu có thương hiệu Việt Nam như Vinamit… hiện rất ít. Eumea assortiment 0001 Hiện có rất ít đầu tư FDI vào lĩnh vực chế biến rau quả vì nhiều rủi ro, ít ưu đãi. Đó cũng là một trong những nguyên nhân giải thích vì sao công nghệ chế biến rau quả hiện còn nhiều hạn chế. Công nghệ chế biến chậm phát triển Hiện cả nước có khoảng 60 cơ sở, nhà máy chế biến bảo quản rau quả quy mô công nghiệp và hàng chục ngàn cơ sở chế biến quy mô nhỏ, lẻ ở quy mô hộ gia đình về sấy vải, sấy long nhãn; chế biến cà chua, dưa chuột, nấm ăn và các rau gia vị (ớt, tỏi, gừng, hồi, quế, hạt tiêu…).

Phần lớn máy móc thiết bị của các cơ sở này đã hư hỏng, lạc hậu, không đồng bộ, chi phí đầu tư lớn.Tổng công suất các cơ sở bảo quản, chế biến rau quả chỉ đạt khoảng 300.000 tấn sản phẩm/năm mà hiện cũng chỉ hoạt động được có 30% công suất do thiếu nguyên liệu, thiếu vốn, thị trường tiêu thụ sản phẩm còn hạn chế, giá thành cao nên một số cơ sở đã phải ngưng hoạt động. Bên cạnh đó, chưa có công nghệ chế biến thích hợp với điều kiện cụ thể của từng loại rau quả, của từng vùng khác nhau ở Việt Nam. Ví dụ như chưa có công nghệ chế biến các sản phẩm từ trái thanh long, cam sành, chôm chôm…Hơn thế nữa, không những sản lượng rau quả được chế biến còn thấp mà mức độ đa dạng sản phẩm cũng còn rất nghèo nàn như chỉ có nước quả đóng hộp, sấy… trong khi các dạng khác như bột trái cây, bột rau, mứt, dưa chua, lên men… còn theo kiểu thủ công, lạc hậu, chưa đạt quy mô công nghiệp. Một số loại rau quả rất có tiềm năng vì dinh dưỡng cao, diện tích trồng lớn, mùi vị thơm ngon như sầu riêng, bưởi, chuối, thanh long,… nhưng vẫn chưa có sản phẩm chế biến trên thị trường. Tỷ lệ rau quả được sử dụng vào công nghiệp chế biến chỉ chiếm khoảng 5-7% và cũng chỉ dừng ở công đoạn sơ chế, chưa có giải pháp công nghệ đồng bộ, hiện đại để chế biến sâu hơn. Về vệ sinh an toàn thực phẩm, tại nhiều cơ sở, công nghệ bao bì kim loại chưa hiện đại nên bao bì sớm bị gỉ, chất lượng không đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm.

Công nghệ rót hộp, thanh trùng hộp tại nhiều cơ sở thực hiện thủ công nên năng suất không cao, chi phí nhân công lớn. Cần chính sách cụ thể Để phát triển xuất khẩu rau quả Việt Nam, Nhà nước cần hỗ trợ nông dân lập nhóm, tổ, HTX để có sản lượng, chất lượng đồng đều và giá cạnh tranh được với các nước; Hỗ trợ các nhóm, tổ, HTX, doanh nghiệp xây dựng nhà đóng gói tại vùng sản xuất lớn bằng chính sách cho vay ưu đãi, chính sách thuế để nông dân có điều kiện giúp nhà vườn tăng khả năng cạnh tranh; Hỗ trợ các nghiên cứu về sản phẩm công nghệ sau thu hoạch, cần phải có nhiều sản phẩm hơn để giúp tiêu thụ nguyên liệu, ví dụ, nhãn đóng hộp chúng ta chưa có, sầu riêng đông lạnh ăn quanh năm, nhưng chúng ta cũng chưa có; Hỗ trợ để các doanh nghiệp làm các sản phẩm ăn nhanh, ăn liền được phát triển như mít, bưởi, khóm, xoài…

Nguồn: DoanhnhanOnline.